คุณธรรมอนันตกาลวาระที่ 2 คุณธรรมเพื่อคนอื่นและสรรพสัตว์ การจะสร้างคุณงามความดี นอกจากให้ตัวเราแล้วให้มองกว้างขึ้นไปอีกคือเพื่อคนอื่นที่อยู่ข้างๆเราด้วยไม่ว่าจะเป็นคนในครอบครัว สร้างจิตสำนึกให้พวกเขาเกิดคุณธรรมในตัวตนของเขาด้วย เช่นการส่งเสริมบอกกล่าว ตักเตือนให้พวกเขาอยู่ในคุณธรรมตาม ทำไมถึงเลือกโดยรวม เพราะเราจะค่อยๆก้าวไปทีละก้าวโดยสายตามองรอบๆตัวไปด้วยในส่วนที่ใกล้ตัวเราก่อน เราจะทำอะไรเพื่อคนอื่นหรือสรรพสัตว์ชีวิตอื่นๆ จะได้ผลและเห็นผลมากที่สุด คือรอบๆที่เราอยู่ด้วย เช่นลูกของเรากำลังจะรังแกสัตว์สัตว์ตัวนั้นร้องและตกใจตื่นกลัวอยู่ เราจะนิ่งเฉยไม่ได้ต้องรีบบอกกล่าวตักเตือนและช่วยชีวิตสัตว์นั้นไว้ ลูกเราอาจจะยังไม่ทราบถึงการทำความดี การทำความชั่วมากนัก ยังแยกไม่ค่อยชัดเจน เราก็ใช้โอกาสนี้เป็นการส่งเสริมคุณธรรมให้กับเขาไปด้วย บอกถึงผลที่จะตามมาเมื่อเขาทำร้ายสัตว์ ก็เป็นการช่วยทั้งลูกและสัตว์ได้
ทำอย่างไรจะให้เกิดการสร้างคุณธรรมเพื่อคนอื่นกับสรรพสัตว์อื่นๆได้ เมื่อตัวเราเองยังไม่ค่อยอยากจะสร้างคุณธรรมในตัวเองเลย คำถามเหล่านี้ถ้าเกิดขึ้นมาในใจแล้วเป็นเรื่องที่ต้องพยายามขัดเกลาตัวเราให้มากขึ้นเพื่อจะสร้างคุณธรรมให้ตนเองมากขึ้นทำไมเราถึงเน้นคุณธรรมในข้อที่ 1 ก่อนคือเพื่อตนเอง เพราะคนที่จะทำเพื่อคนอื่นและสรรพสัตว์อื่นๆได้นั้นจะต้องละแล้วซึ่งความเห็นแก่ตัวลง เมื่อเราเห็นแล้วปฏิบัติได้ดีแล้วรู้เห็นเองก็ย่อมอยากจะชักชวนช่วยเหลือคนอื่นตาม เช่น เหมือนกับเราจำศีลภาวนาแล้วรู้สึกดีอิ่มเอิบก็เห็นเองรู้เองก็อยากจะไปชวนคนอื่นตามไปกับเราด้วย เป็นต้น นี่คือหัวใจหลักของการจะสร้างคุณธรรมความดีงามได้ นั่นคือเราทำเราได้ดีแล้วก็ต้องส่งเสริมให้ผู้อื่นสร้างคุณธรรมความดีงามตาม แต่ไม่ควรไปคิดว่าตนเองยังไม่ดีก็ไม่ยอมช่วยคนอื่นเลย การช่วยคนอื่นไม่ใช่แต่จะต้องเสียเงินเสียเวลา ให้เราเลิกคิดเช่นนี้ เพราะใจถ้ามีแต่ความตระหนี่กลัวเกินเหตุจะทำให้เราไม่กล้าจะก้าวออกมาส่งเสริมในสิ่งที่เรียกว่า คุณธรรมสำหรับคนอื่นและสรรพชีวิตอื่นๆรอบตัว ทำไมเราถึงช่วยคนอื่นด้วย เพราะอะไร เพื่ออะไร มีคำถามเกิดขึ้นมากมาย ในใจเรามีคำตอบด้วยตัวเราอยู่แล้วหากจิตเราสะอาด ไม่แฝงไปด้วยความเห็นแก่ตัว ในสังคมของเรามีผู้คนมากมาย เพียงเราสร้างความดีให้ตัวเราก่อนแล้วนับเป็นการเริ่มนับหนึ่ง เมื่อเราส่งเสริมความดีคุณธรรมก่อเกิดกับใจคนอื่นได้อีกหนึ่ง นับเป็นการเพิ่มอีกสอง ในสังคมมีคนนับไม่ถ้วนที่เดินผ่านเราไปทุกวัน เรายังไม่ต้องไปฉุดกระชากลากดึงแบบบีบบังคับเขาให้เป็นคนดีทันที แค่เพียงเราถ่ายทอดบอกกล่าวสร้างจิตสำนึกให้กับคนรอบข้างเราก่อน เช่น คนในครอบครัว พ่อแม่ ปู่ย่า ตายาย ลูกหลาน เป็นต้น อาจจะจัดกิจกรรมต่างๆเพื่อส่งเสริมให้เกิดจิตสำนึก ช่วยเหลือสังคม เช่นพาไปทำบุญวันเกิดที่บ้านเด็กกำพร้า หรือช่วยเหลืองานร่วมกันที่บ้านเล็กๆน้อยๆร่วมกันปลูกป่า หรือช่วยกันทำความสะอาดในเขตชุมชนของตนเอง เป็นต้น ก็เป็นการสร้างจิตสำนึกให้รู้จักการสร้างความดีได้ เพราะการสร้างและสั่งสมคุณธรรมความดีนั้นเป็นสิ่งที่ควรกระทำคู่กัน ให้เวลาเป็นเครื่องพิสูจน์และคอยขัดเกลาช่วยเหลือ
แล้วสรรพสัตว์ชีวิตอื่นๆนั้นคืออะไร ทำอย่างไร สรรพสัตว์อื่นๆอันหมายรวมถึงสิ่งมีชีวิตที่อยู่ในครอบครองและไม่ครอบครองของเราที่อยู่ใกล้ตัวเรา เช่นสัตว์ที่เราเลี้ยงอยู่ สุนัข แมวหรือสัตว์เลี้ยงอื่นๆ เป็นต้น ที่เราไม่ได้ครอบครอง เช่น มด นก ยุง สัตว์ที่อยู่ตามธรรมชาติ เป็นต้น เราจะก่อเกิดคุณธรรมให้กับส่วนนี้อย่างไร ต้องมาพิจารณาให้เห็นว่าสภาพความดีที่เรากระทำนั้นที่เราส่งเสริมอยู่กับคนอื่นอยู่นั้นกระทบกับสรรพชีวิตเหล่านี้หรือไม่ เช่นมีผลกระทบทำร้ายสรรพสัตว์เหล่านั้นไหม เมื่อเรากระทำสิ่งนี้ไปแล้วจะเกิดอันตรายกับสัตว์เหล่านั้นหรือไม่ เราจะต้องมาคำนึงถึงด้วย เพราะชีวิตหนึ่งในโลกใบนี้มีค่า ให้มองด้วยจิตที่มีเมตตาสูงด้วย หากเราคิดที่จะฆ่ามด ฆ่ายุงอยู่ในใจ ใจของเราจะเกิดคุณธรรมนั้นยากยิ่ง จงละจิตที่คิดมิดีมิร้ายกับคนอื่นและสรรพสัตว์ เพราะความละเอียดของจิตใจฝึกฝนได้ เห็นสัตว์ที่อ่อนแอกว่าก็ขอให้คิดว่าเขามีจิตใจเหมือนเรา มีความหิว มีความรู้สึกเจ็บปวด ให้เอาใจเราเข้าไปในใจเขา ถึงแม้สรรพสัตว์ต่างๆจะบอกกล่าวหรือร้องออกมาเป็นคำพูดว่าเจ็บปวดไม่ได้ แต่ให้พึงเข้าใจในสภาพของสรรพชีวิตนั้นๆ ที่ยกตัวอย่างให้เห็นเพื่อให้มองเห็นว่าสรรพสัตว์ทุกชนิดนั้นมีความสำคัญเป็นตัวแปรใหญ่ในการส่งเสริมคุณธรรม สร้างคุณงามความดีให้เกิดขึ้นโดยไม่เบียดเบียนชีวิตผู้อื่น ไม่เบียดเบียนสรรพสัตว์ต่างๆที่พวกเขาไม่รู้เรื่องอะไรเลยที่จะมาถูกกระทบจากการสร้างความดีของเรา นับว่าเป็นการสร้างคุณธรรมที่ยิ่งใหญ่
ยกตัวอย่างการสร้างเสริมคุณธรรม เช่น คุณแม่พาลูกสาวไปทำบุญวันเกิดที่สถานพยาบาลสัตว์พิการ ด้วยการนำอาหารสัตว์ไปบริจาคหรือให้เงินบริจาคบางส่วนเพื่อช่วยเหลือทางสถานพยาบาลให้สามารถมีการดำเนินงานช่วยเหลือสัตว์ต่อไปได้ คุณแม่กระทำเช่นนี้เพื่อปลูกจิตสำนึกการสร้างความดีให้กับลูกสาว ให้เขามองเห็นความทุกข์ของสรรพสัตว์พร้อมกับการบอกกล่าวและสร้างความดีเห็นอกเห็นใจทั้งคนและสัตว์ นับว่าเป็นการสร้างความดีที่ถูกทาง สามารถสร้างประโยชน์และความดีต่อคนอื่นและสรรพสัตว์ได้ เพราะการช่วยเหลือผู้อื่นไม่ใช่แต่จะเป็นเพียงมนุษย์เท่านั้นหากแต่ให้มองถึงสรรพสัตว์ทุกชนิดเป็นสำคัญด้วยจึงจะถือได้ว่าผู้นั้นมีคุณธรรมภายในสูง แม้บางครั้งเราจะยังมีจิตใจที่ยากนักจะมองเห็นสรรพชีวิตอื่นๆ เป็นเหมือนมนุษย์เราได้เพราะเรายังมีจิตคิดไปว่าสัตว์อื่นๆที่ทำร้ายเรา เช่น งู เสือ จระเข้ นั้นไม่ควรอยู่ร่วมกับมนุษย์ได้ หากคิดเช่นนั้นถือว่าคุณธรรมภายในจิตใจเราต่ำเพราะความเมตตาเราน้อยมาก ให้เราคิดอย่างเท่าเทียมนั่นคือมองสัตว์เหล่านั้นว่าเขาไม่ได้มีความผิดอันใดที่เกิดมาบนโลก มีพิษและดุร้ายให้มองอย่างเป็นธรรมชาติ เขาอยู่ของเขา เราอยู่ของเราเพียงแต่หาทางป้องกันที่ถูกต้อง ไม่เบียดเบียนกันมากไปจนชีวิตสัตว์ชนิดอื่นอยู่บนโลกกับเราไม่ได้ ย่อมเป็นผลเสียต่อระบบธรรมชาติตามมา
คุณธรรมวาระสองลองให้คิด ได้สะกิดแยกแยะแกะให้รู้
ว่าโลกเราควรสนองรองค้ำชู ให้ได้รู้ถึงคุณธรรมนำตัวเรา
ให้คุณธรรมช่วยเหลือเกื้อคนอื่น ได้รู้ตื่นเลิศล้ำนำมาพาไม่เศร้า
เห็นแก่ตัวมากจะยากเรา ให้เร่งเร้าการฉุดช่วยด้วยคุณธรรม
